Camille Saint-Saëns * «Το Καρναβάλι των Ζώων»



 Μουσικό Σχολείο Ρεθύμνου
      Δημοτική Φιλαρμονική Ρεθύμνου
             Δημοτικό Ωδείο Ρεθύμνου
                  Σύνδεσμος Διαδόσεως Καλών Τεχνών-
                          Ελληνικό Ωδείο Ρεθύμνου

Camille Saint-Saëns

        «Το Καρναβάλι των Ζώων»
                                 (έργο για ορχήστρα Δωματίου)

                    ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

  Το Ρέθυμνο πρέπει να νιώθει ιδιαίτερα περήφανο και τυχερό για τους μουσικούς του και για τη μουσική παιδεία και καλλιέργεια που τόσο γενναιόδωρα παρέχουν στα παιδιά του, την ευαισθησία που τους διακρίνει και κυριολεκτικά πλημμυρίζει την προσφορά τους και τη συναίσθηση της βαριάς ευθύνης τους στην οικοδόμηση και καλλιέργεια του μουσικού τού τόπου μας λόγου και πολιτισμού. Γράφω τα λόγια αυτά με αφορμή την τελευταία συναυλία, που έδωσαν, με τη στήριξη τού Δήμου Ρεθύμνου, στην αίθουσα εκδηλώσεων «Παντελής Πρεβελάκης» τέσσερις σπουδαίοι μουσικοί φορείς τής πόλης μας. το Μουσικό Σχολείο Ρεθύμνου, η Δημοτική Φιλαρμονική, το Δημοτικό Ωδείο και ο Σύνδεσμος Διαδόσεως Καλών Τεχνών- Ελληνικό Ωδείο Ρεθύμνου.
         Στο Πρώτο Μέρος τής εν λόγω συναυλίας ο Δημήτρης Μιμίδης, καθηγητής τού Μουσικού Σχολείου Ρεθύμνου, ένας πολυτάλαντος μουσικός, με εξαιρετικές σπουδές στο πιάνο, στην Ελλάδα
και στο εξωτερικό, απέδωσε ένα πακέτο ρομαντικών έργων: του ListSchumahn: Widmung, του Chopen το Νυχτερινό, op. 21, του Chopin, επίσης, το Berceuce και του Scriabin το Νυχτερινό, op. 9, Νο 2 (για αριστερό χέρι).
          Το Δεύτερο Μέρος τού προγράμματος καλύφθηκε από «Το Καρναβάλι των Ζώων» τού μεγάλου Γάλλου ρομαντικού μουσικοσυνθέτη Camille Saint-Saëns (1835- 1921). «Το Καρναβάλι των Ζώων» έχει, πολλές φορές, επιτυχώς χαρακτηριστεί ως μια χαρούμενη παιδική παράσταση που διδάσκει τη μουσική. Την άποψη αυτήν ενισχύουν τόσο η ευχάριστη και χιουμοριστική τού έργου διάθεση- που αναφέρεται σε μια μεγάλη γιορτή των αγαπημένων φίλων των παιδιών, των ζώων και που δανείζονται τις φωνές τους από έγχορδα, πνευστά και κρουστά όργανα- όσο και η ατμοσφαιρική δομή τού έργου, που αποτελείται από δεκατέσσερα Μέρη- εικόνες, ουσιαστικά, ζώων- πλαισιωμένα από εισαγωγή και φινάλε,  όλα μικρής διάρκειας (1-2 λεπτά τής ώρας το καθένα), ώστε να μπορούν οι μικροί μαθητές πιο εύκολα να συγκεντρωθούν πάνω στη μουσική και να την παρακολουθήσουν.
             Ο Camille Saint-Saëns συνέθεσε το έργο αυτό, για να διασκεδάσει τους φίλους του, τον Φεβρουάριο του 1886, ενώ βρίσκονταν διακοπές σε ένα μικρό χωριό τής Αυστρίας. Θεωρούσε, όμως, ότι ήταν πολύ επιπόλαιο, ανάλαφρο και τόσο χιουμοριστικό, που θα μπορούσε να βλάψει τη φήμη του ως σοβαρού μουσικοσυνθέτη. Γι’ αυτόν τον λόγο το έργο αυτό δεν έχαιρε της εκτίμησής του και δεν  παίχτηκε ποτέ δημόσια ενόσω ζούσε, με εξαίρεση το γνωστό κομμάτι «Ο κύκνος», με την απαλή και βελούδινη μελωδία, που παιζόταν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Το έργο, λοιπόν, αυτό, που ξεκίνησε ως ένα μουσικό αστείο και που δεν έχαιρε καθόλου τής εκτίμησης τού δημιουργού του, έφτασε, στο τέλος, να θεωρηθεί ως ένα από τα σημαντικότερα και πιο αγαπητά στο κοινό έργα του!             
 Η μεγάλη, λοιπόν, γιορτή των ζώων ξεκίνησε και την Τετάρτη το βράδυ και στην αίθουσα τού Ωδείου τής πόλης μας και πρώτο- πρώτο στη σκηνή μπαίνει το λιοντάρι, ο βασιλιάς τής ζούγκλας. Πίσω του συνωστίζονται κότες και πετεινοί, καγκουρό και χελώνες, ψάρια και πουλιά. Κανένας δεν θα λείψει από το χαρούμενο αυτό γιορταστικό καρναβάλι! 
                                       

Όπως, ήδη, σημειώσαμε, το κάθε ζώο περιγράφεται μέσα από μουσικές συνθέσεις και μουσικά όργανα διαφορετικά και ανάλογα με τη φωνή του. Έτσι, στο 1ο Μέρος, τα πιάνα τής Ρίκας Χαλκιαδάκη και της Σούλας Τσαούσογλου, καθηγητριών τού Μουσικού Σχολείου Ρεθύμνου, παίζουν και αποδίδουν μεγαλόπρεπα τη φωνή τού λιονταριού. Επίσης, και στο 2ο -με τις κότες που τσιμπολογούν στο χορτάρι- το πιάνο είναι που καθορίζει τη φωνή τού κόκορα, αλλά το ίδιο και στο 3ο Μέρος, όπου η σκηνή με τη συνεχή κίνηση των γαϊδουριών πάνω- κάτω στο χωράφι αποδίδεται καταπληκτικά με τις χειμαρρώδεις νότες που βγάζουν τα πιάνα.
Στις Χελώνες, στο 4ο Μέρος, τα έγχορδα- τα βιολιά τού Άρη Συσκάκη και της Ειρήνης Συσκάκη και η βιόλα τού Λευτέρη Βαϊγκούση- παίζουν παρωδώντας το θέμα τού Καν- καν, από την πασίγνωστη οπερέτα του Όφενμπαχ «Ο Ορφέας στον κάτω κόσμο». Παρόμοια και στο 5ο Μέρος έχουμε, επίσης, ένα μουσικό  αστείο, αφού η μελωδία, κι εδώ, είναι παρμένη από κομμάτια τού Μέντελσον και του Μπερλιόζ που, ενώ είχαν γραφτεί για μουσικά όργανα που παίζουν στις υψηλές περιοχές τού πενταγράμμου, ο Saint-Saëns τα μεταφέρει σε τόνους ιδιαίτερα χαμηλούς και στα «βαριά» όργανα τής ορχήστρας- κι εδώ συγκεκριμένα στο κοντραμπάσο τού Γιάννη Πολυχρονάκη- θέλοντας να αποδώσει με πιστότητα το βαρύ περπάτημα τού ελέφαντα.
 Και στο 6ο Μέρος τα δύο πιάνα τής Ρίκας και τής Σούλας θα μας περιγράψουν, και πάλι μοναδικά, τα καγκουρό με το χαρακτηριστικά γρήγορο και πηδηχτό περπάτημά τους, ενώ στο 7ο Μέρος, «Το Ενυδρείο»- μια από τις πλουσιότερες, όπως και «Ο Κύκνος», μελωδίες του έργου- είναι το φλάουτο τής Νίκης Καπετανάκη που «κρατάει» τη μελωδία και οι ήχοι που βγάζουν το πιάνο και το ξυλόφωνο τής Ελένης Περπιράκη παραπέμπουν, ακριβώς, στην ηρεμία και στο υγρό στοιχείο τού ενυδρείου.
   Στο 8ο Μέρος τού έργου, με τίτλο: «Χαρακτήρες με Μακριά Αυτιά», είναι τα βιολιά, και πάλι, που προσπαθούν να μιμηθούν τη χαρακτηριστική φωνή τού γαϊδάρου, ενώ στο 9ο Μέρος, τον «Κούκο στο βάθος τού δάσους», μιμείται και αποδίδει με ιδιαίτερα χαρακτηριστικό ηχόχρωμα, κομψότητα, χάρη και πιστότητα το κλαρινέτο τού Βαγγέλη Παπαδάκη, Καθηγητή τού Δημοτικού Ωδείου Ρεθύμνου και τής Φιλαρμονικής.
 Στο 10ο Μέρος, στο «Κλουβί με τα πουλιά», και πάλι τα έγχορδα παίζουν «στο βάθος», προσπαθώντας να μιμηθούν ποικίλους ήχους τής ζούγκλας. Το «κελαηδιστό» φλάουτο τής Ν. Καπετανάκη παίζει με επιτυχία το πουλάκι και καθοδηγεί τη μελωδία, ενώ τα πιάνα παίζουν τα άλλα πουλάκια στο βάθος.
  Στο 11ο Μέρος δείχνεται η εξάσκηση του πιανίστα, με δυο πιανίστες να εξασκούνται στις κλίμακες, ενώ στο 12ο Μέρος, που επιγράφεται «Τα Απολιθώματα», ο Saint-Saëns μιμείται τον εαυτό του με ένα δικό του κομμάτι, τον «Μακάβριο χορό», καταλληλότατο, ασφαλώς, σε ένα τέτοιο φρικιαστικό θέμα, στο οποίο το ξυλόφωνο τής Ελένης Περπιράκη απέδωσε θαυμάσια τους σκελετούς και τον τρόπο που τα κόκαλα χτυπούν μεταξύ τους και κρατάνε τον ρυθμό.
  Το 13ο Μέρος τού έργου, που επιγράφεται «Ο Κύκνος», είναι, με διαφορά, το πιο γνωστό κομμάτι τού όλου έργου, που οι τσελίστες συχνά το επιλέγουν για να επιδείξουν τις μουσικές γνώσεις και δεξιοτεχνικές ικανότητές τους, όπως και στη συγκεκριμένη συναυλία που το απέδωσε με μοναδική μαεστρία ο Διευθυντής τού Μουσικού Σχολείου, Σπύρος Ραφτάκης. Το ρομαντικό σόλο του τσέλου, που περιγράφει την αργή κίνηση του κύκνου πάνω στα νερά της λίμνης ήταν και εδώ πραγματικά μοναδικό.
 Στο «Φινάλε», το πανηγυρικό τέλος τού έργου, όλα τα όργανα μαζί προσπαθούν να αποδώσουν κάποια από τα μοτίβα που ακούστηκαν στα προηγούμενα Μέρη, όπως το λιοντάρι, τα μουλάρια, τις κότες και τα καγκουρό.
 Το έργο, λόγω του χαρακτήρα του, όπως τον περιγράψαμε αμέσως παραπάνω, προσφέρεται καταπληκτικά για δραματοποίηση και διδασκαλία και αυτό το πέτυχε, θεωρούμε, και στη συναυλία που παρουσιάζουμε με το σημείωμά μας αυτό, κατά τρόπο χαρισματικό, ο Σχολικός Σύμβουλος Μουσικών ΠΔΕ Κρήτης κ. Κώστας Δροσουλάκης, δραματοποιώντας το κάθε Μέρος τού έργου και ντυμένος σαν τα ζώα που περιγράφονται σε αυτό, ώστε η παράσταση να γοητεύσει και ενθουσιάσει, τελικά, όλους μεγάλους και μικρούς που είχαν κατακλύσει ασφυκτικά την αίθουσα τού Ωδείου.
 Σε κάθε περίπτωση η βραδιά κύλησε όμορφη, απολαυστική, ανάλαφρη, γεμάτη χάρη και κομψότητα, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην ποιότητα και την προβολή τής πολύμορφης ηχητικής και κινητικής εικόνας. Οι ερμηνευτές αποδείχτηκαν άριστα εξοικειωμένοι με τη συγκεκριμένη μουσική κουλτούρα, ερμηνεύοντας τη μουσική με μοναδική τέχνη που συνάρπασε το κοινό και διασφάλισε την ποιότητα τού αποτελέσματος. Γι’ αυτό και η θυελλώδης ανταπόκριση, αλλά και τα θετικά και ενθουσιώδη σχόλια τού κοινού που ακούστηκαν στο τέλος, ήταν αναμενόμενα και πλήρως δικαιολογημένα.
 Μας ενθουσίασε, επίσης, βαθιά η συνεργασία αυτή των μουσικών φορέων τής πόλης μας, που ένωσαν αποτελεσματικά τις μουσικές δυνάμεις τους. Είναι κάτι που το επιθυμούμε να γίνεται πιο συχνά στην πόλη μας, την πόλη με τη δυναμική διείσδυση στον χώρο τού πνεύματος και της Τέχνης και που, ορισμένως, θα προωθήσει την καλλιτεχνική άμιλλα και καταξίωση ανάμεσα στους μουσικούς τού νομού μας και θα ενδυναμώσει τη μουσική συνομιλία, συμπόρευση και συνεργασία μεταξύ τους.  
 Δεν μας μένει παρά να σφίξουμε θερμά το χέρι και να συγχαρούμε όλους τους προαναφερθέντες καταξιωμένους συντελεστές τής θαυμάσιας αυτής μουσικής βραδιάς για τη σαφή και άκρως ευσυνείδητη ερμηνεία τους. Μας έδωσαν ένα αληθινό μάθημα σεβασμού τής μουσικής. Τους ανήκει, γι’ αυτό, ένα μεγάλο «Μπράβο»!

Δεν υπάρχουν σχόλια: