ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (3η συνέχεια)
ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ
ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΜΑΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
(3η συνέχεια)
ΕΠΙΘΕΤΑ
Συχνά, επίσης, κακοποιούνται τα
προπαροξύτονα επίθετα σε –ος, που χρησιμοποιούνται και ως ουσιαστικά. Έτσι,
έχουμε επίθετο άρρωστος, -η, -ο, αλλά και ουσιαστικό ο
άρρωστος. Στην πρώτη περίπτωση, του επιθέτου, ο τονισμός στη γενική του
ενικού και στη γενική και αιτιατική του πληθυντικού θα μείνει σε όλες τις
πτώσεις στην ίδια συλλαβή και, έτσι, θα πούμε του άρρωστου παιδιού,
των άρρωστων παιδιών, τους άρρωστους εργάτες. Ως
ουσιαστικά, όμως, οι ίδιες λέξεις κατεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα στη
γενική του ενικού (του αρρώστου) και στη γενική και αιτιατική του
πληθυντικού (των αρρώστων, τους αρρώστους). Πόσο συχνά,
όμως δεν ακούμε να λέγεται λάθος από τη μια «του αρρώστου παιδιού» και
από την άλλη «ο θάλαμος του άρρωστου».
ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ
1.
Λέμε: «χρειάστηκαν τριάμισι
χρόνια, λεπτά» και όχι
«τρεισήμισι χρόνια» (όμως: τρεισήμισι ώρες, μήνες). Δηλαδή, όπως
θα λέγαμε με απλές λέξεις τρία χρόνια– τρεις ώρες, προστιθέμενου
κατά τη σύνθεση του επιθέτου «μισός», που γίνεται –ήμισι έπειτα από
σύμφωνο και –μισι έπειτα από φωνήεν (τρεισ- ήμισι και τριά– μισι).
2.
Επίσης, δεν λέμε: «στις μία»,
αλλά: «στη μία, στη μιάμιση».
ΡΗΜΑΤΑ
1.
Ένα άλλο λάθος που το συναντούμε
πολύ συχνά στον καθημερινό τύπο είναι αυτό που αφορά στο γ΄ ενικό πρόσωπο του
αορίστου της καθαρεύουσας σε –η (συνέβη,
παρέβη). Επειδή ο τύπος αυτός, παρότι
έχει γίνει πολύ οικείος στη Δημοτική, κακοποιείται πολύ εύκολα, αν, κάποτε,
χρησιμοποιείται, τουλάχιστον να χρησιμοποιείται σωστά και να γράφεται συνέβη,
παρέβη, μετέβη και όχι συνέβει,
παρέβει, μετέβει. Παρόμοια, λέμε ανετράπη,
εστάλη, απεστάλη, εισήχθη κ.λπ. (και ο αντίστοιχος πληθ., εννοείται, σε
–ησαν: επενέβησαν κ.λπ.) και όχι επενέβει, ανετράπει, εστάλει, απεστάλει κ.λπ.
2.
Επίσης, οι προστακτικές β΄
πληθυντ. των ρημάτων σε –ώ (β΄ συζυγίας), «προσπαθήστε», «ταχυδρομήστε»,
«ειδοποιήστε» κανονικά πρέπει να γράφονται με [η] και όχι, όπως
τις βλέπουμε, συνήθως, με [ει], γιατί προήλθαν από το προσπαθήσετε,
ταχυδρομήσετε, ειδοποιήσετε με συγκοπή του [ε]. Αλλά κλείστε (<κλείν-ω) ή
να κλείσετε.
3.
Συχνά μπερδεύεται το γ΄ ενικό
παρατατικού παθητικής φωνής (στεγαζόταν) με το γ΄ πληθυντικό παρατατικού
της ίδιας φωνής (στεγάζονταν). Έτσι, πρέπει να πούμε: «Το παλιό γυμνάσιο
Αρρένων Ρεθύμνου στεγαζόταν (και όχι στεγάζονταν) σε κτίρια που βρίσκονταν
(και όχι βρισκόταν) βόρεια του καθεδρικού ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου της
πόλεως». Πρέπει, δηλαδή, να υπάρχει συμφωνία υποκειμένου και ρήματος ως προς το
πρόσωπο και τον αριθμό.
4. Να προσέχουμε τους παθητικούς παρακείμενους
«έχω χαθεί», «έχω προσβληθεί», να τους γράφουμε με
[ει] και όχι «έχω χαθή», όπως είναι στη καθαρεύουσα. Το ίδιο ισχύει και με τον
υπερσυντέλικο «είχα διδαχθεί», «είχα ευχηθεί»
(Δημοτική), αλλά «είχον διδαχθή», «είχον ευχηθή» (καθαρεύουσα).
5.
Δεν πρέπει να γίνεται σύγχυση
ανάμεσα στα αρχαιόκλιτα συνηρημένα της παθητικής φωνής σε –ούμαι (διηγούμαι,
ασχολούμαι, καταργούμαι κ.λπ.) και τα συνηρημένα της Δημοτικής σε
–ιέμαι, όπως αγαπιέμαι, γελιέμαι και να λέμε διηγιέμαι,
ασχολιέμαι, καταργιέμαι κ.λπ.
6.
Το ίδιο σφάλμα γίνεται, συχνά,
και με τα αρχαιόκλιτα σε –ώμαι (εξαρτώμαι, διερωτώμαι, διασπώμαι,
εγγυώμαι), που και αυτά, συχνά, τα συγχέουμε με τα συνηρημένα σε –ιέμαι
(αγαπιέμαι) και λέμε και εδώ εξαρτιέμαι, -ιέσαι, διερωτιέμαι,
-έσαι, -ιέται, αντί του ορθού εξαρτώμαι, εξαρτάσαι, εξαρτάται,
διερωτώμαι, διερωτάσαι, διερωτάται κ.λπ.
7.
Στην προστακτική αορίστου δεν
βάζουμε αύξηση που μεταφέρει το ρήμα στην οριστική. Έτσι, δεν λέμε «παρήγγειλέ
μου», αλλά «παράγγειλέ μου» ή «επέτρεψέ μας» αλλά «επίτρεψέ
μας» ή
«υπέγραψέ μου» αλλά «υπόγραψέ μου».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου